Gdyby technologia naprawdę zabijała naszą pamięć, to z pewnością dawno zapamiętane informacje stałyby się bezużyteczne i już by się zatarły. Uczeni twierdzą jednak, że współczesne istoty ludzkie mają te same zdolności pamięciowe, które mieliśmy zawsze, a technologia jedynie redefiniuje sposób, w jaki je wykorzystujemy.
Co się dzieje w naszym umyśle?
Aby zrozumieć, co się dzieje w naszym umyśle, musimy najpierw zapoznać się ze strukturą pamięci. W najprostszej formie pamięć można rozumieć jako proces składający się z trzech etapów, najpierw kodujemy informacje w mózgu, następnie przechowujemy te informacje w jego strukturze, a na końcu je pobieramy i wykorzystujemy. Z każdego z tych etapów możemy dowiedzieć się czegoś interesującego o działaniu pamięci.
Jak powstają wspomnienia?
Jeśli chodzi o kodowanie informacji, ponad sto lat temu psycholog Hermann Ebbinghaus wykazał, że sposób, w jaki pozyskujemy informacje, ma duży wpływ na to, jak powstają wspomnienia. Dokładniej rzecz ujmując, Ebbinghaus zauważył, że kiedy staramy się przyswoić ogromne ilości informacji za jednym posiedzeniem, ostatecznie zapamiętujemy mniej niż wtedy, gdy pozyskujemy te informacje w serii krótszych okresów, najlepiej przeplatanych kilkoma przerwami na sen. Jeśli kiedykolwiek zdarzyło Ci się przygotowywać do egzaminu przez całą noc, by tydzień później zapomnieć prawie wszystko to, czego się uczyłeś, to znaczy, że doświadczyłeś skutków tej zasady.
Czy dużo zapamiętujemy oglądając kilka odcinków pod rząd?
W czasach gospodarki opartej na absorbowaniu klientów, wiele nowoczesnych technologii zostało zaprojektowanych tak, aby nieustannie pompować informacje w celu utrzymania zaangażowania użytkowników przez jak najdłuższy czas. Netflix namawia nas do obejrzenia jeszcze jednego odcinka, hiperłącza zmuszają nas do otwarcia jeszcze jednej zakładki, serwowane nagrody skłaniają nas do zagrania jeszcze w jedną grę.
Niestety, kiedy informacje są stale i bez przerwy przekazywane, nasza zdolność do ich przechowywania w naturalny sposób maleje. W rzeczywistości, jak wykazały badania, osoby poproszone o obejrzenie całego sezonu serialu telewizyjnego zapamiętały znacznie mniej informacji o fabule i postaciach niż osoby, które oglądały ten sam serial co wieczór lub raz w tygodniu. Istoty ludzkie zawsze miały ograniczenie co do pozyskania dużych ilości informacji, które mogły sensownie zakodować w ciągu danego dnia. Nowoczesne technologie nie zmieniły tego stanu rzeczy, po prostu przesuwają nas poza ten limit częściej niż media z przeszłości.
W wysoko ocenianym badaniu z 2011 roku naukowcy odkryli, że osoby zapamiętują znacznie mniej faktów, gdy mówi się im, że będą one zewnętrznie przechowywane i łatwo dostępne w przyszłości. Określane jest to mianem „efektu Google” i jest to powód, dla którego tak często nie pamiętamy numerów telefonów, adresów e-mail czy harmonogramów spotkań, technologia pozwoliła nam na korzystanie z obsługi zewnętrznej w celu przechowywania pamięci.
Problem polega na tym, że aby móc sensownie odbierać przeładowany zasób informacji, musimy pamiętać, gdzie te informacje się znajdują, jakie nacisnąć klawisze, aby uzyskać do nich dostęp, jak je przeglądać itd. Wszystkie te procesy są wewnętrznie przechowywanymi wspomnieniami. W związku z tym, zamiast zabijać naszą zdolność do tworzenia wspomnień, technologia po prostu modyfikuje informacje, które postanowiliśmy zapamiętać.
Ludzkie myślenie i poznanie zależą w dużej mierze od wspomnień, które przechowujemy w pamięci wewnętrznej. W rzeczywistości, umiejętności wyższego rzędu, takie jak krytyczne myślenie i kreatywność, wyłaniają się z informacji przechowywanych w naszej pamięci długoterminowej, które mogą być w sensowny sposób wykorzystane. Psycholog edukacyjny Paul Kirschner z Open University of the Netherlands w swoim artykule stwierdza: „Wszystko, co widzimy, słyszymy i o czym myślimy, jest zależne od naszej pamięci długotrwałej i pozostaje pod jej wpływem”.
Trwałe wspomnienia
Niektórzy badacze wysunęli hipotezę, że sekret tworzenia głębokich, trwałych wspomnień tkwi w fazie kodowania pierwotnego. Mówiąc dokładniej, jeśli idea lub wydarzenie wywołuje silne emocje podczas kodowania, wówczas ludzie tworzą głębsze wspomnienia. Ale jest to tylko częściowo prawdą. W takim przypadku, dlaczego pamiętamy całkowicie pozbawione emocji telewizyjne spoty reklamowe z naszego dzieciństwa?
Inni badacze sugerują, że sekret tworzenia głębokich, trwałych wspomnień tkwi w fazie przechowywania. Oznacza to, że jeśli wielokrotnie otrzymujemy jakąś informację, będzie ona lepiej zapamiętana i wyraźniej zakodowana, co doprowadzi do powstania głębokiej pamięci. I znów, jest to tylko częściowo prawdą. Gdyby tak było, więcej ludzi byłoby w stanie narysować dokładne logo Apple Macintosh z pamięci.
Nowoczesna technologia jest nastawiona na nadawanie informacji. Specjalizuje się w organizowaniu i prezentowaniu ludziom pomysłów w bardzo angażującej formie. Niestety, poza nazwami użytkowników i hasłami, ta technologia zmusza nas do wyszukiwania informacji. Z tego powodu może się wydawać, że technologia zabija naszą pamięć, a kiedy nie jesteśmy zmuszani do przypominania sobie informacji, niektóre wspomnienia stają się słabe i ulotne. Nie ma jednak powodu, by zakładać, że istoty ludzkie tracą zdolność do tworzenia głębokich wspomnień. Po prostu używamy tej zdolności, aby uzyskać dostęp do informacji i tworzyć głębokie wspomnienia dla takich rzeczy, jak nazwy użytkowników, hasła i adresy URL.
Choć technologia może zmieniać to, w jaki sposób kodujemy, przechowujemy i odzyskujemy informacje, nie wydaje się, by zmieniała naszą maszynerię pamięci. Fakt, że potrafisz zapamiętać nazwę folderu z konkretnym dokumentem, nawet jeśli nie pamiętasz jego zawartości, świadczy o tym, że pamięć nadal działa. Po prostu wykorzystujemy ją inaczej niż poprzednie pokolenia.
